Unijne przepisy wykonywania lotów dronami

1 lipca 2020 w na terenie UE wejdą przepisy regulujące zasady wykonywania lotów bezzałogowymi statkami powietrznymi. Od tego dnia w każdym kraju powinny obowiązywać takie same zasady latania dronami. Już wiemy, że tak nie będzie ponieważ przepisy w wielu miejscach dają swobodę krajowym nadzorom. W dniu 29 stycznia 2020 w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego odbyła się konferencja podczas której poznaliśmy pomysły polskiego regulatora na wdrożenie przepisów unijnych.

Spotkanie odbyło się na prośbę części przedstawicieli środowiska szkoleniowego, dlatego spotkanie kierowane było do ośrodków szkoleniowych oraz do instruktorów. Zmiana przepisów może najbardziej dotknąć polską branżę szkoleniową. Powodem tego jest brak w unijnych propozycjach precyzyjnych regulacji w zakresie szkolenia przyszłych pilotów dronów.

Warto przypomnieć, że od 1 lipca 2020 osoba, która pilotuje drona nazywana jest pilotem, a podmiot świadczący usługi dronami jest operatorem. Ilekroć mowa jest w tym artykule o operatorze to zapis dotyczy podmiotu wykonującego operacje dronami.

Poniżej wyjaśniamy co zmieni się po 1 lipca 2020:

Unijne kategorie lotów dronami.

Znika dotychczasowy podział lotów na rekreacyjne i sportowe  oraz inne niż rekreacyjne i sportowe (np. komercyjne). Zamiast tego w Polsce i UE obowiązywać będą 3 kategorie lotów: Otwarta, Szczególna i Certyfikowana.

Kategoria Otwarta - unijne zasady wykonywania lotów dronami.

Loty w kategorii otwartej można wykonywać jeśli zachowane są poniższe zasady:

1. BSP należy do jednej z klas określonych w rozporządzeniu (UE) 2019/945 lub został skonstruowany do użytku prywatnego, lub spełnia warunki określone w art. 20.
2. BSP ma maksymalną masę startową mniejszą niż 25 kg.
3. Pilot BSP zapewnia utrzymanie określonej odległości oraz aby jego lot nie przebiegał nad zgromadzeniami osób.
4. Pilot utrzymuje BSP w zasięgu widoczności wzrokowej VLOS, z wyjątkiem przypadków, gdy lot wykonywany jest w trybie podążania za stacją bazową lub wykorzystywany jest obserwator.
5. Podczas lotu BSP utrzymywany jest w odległości do 120 metrów od najbliższego punktu powierzchni ziemi, z wyjątkiem przypadków, gdy przelatuje on nad przeszkodą.
6. Podczas lotu BSP nie przewozi materiałów niebezpiecznych, ani nie zrzuca żadnych materiałów.

Kategoria Otwarta dzieli się na 3 kolejne podkategorie A1, A2 oraz A3. Zasady wykonywania lotów w tych podkategoriach obrazuje poniższa tabela:

Jak widać z powyższej tabeli UE dopuszcza wykonywanie lotów w podklasie A2 w bezpiecznej odległości od niezaangażowanych ludzi dronami o masie aż do 4 kg. Jednocześnie od pilota nie wymaga się przejścia szkolenia praktycznego a jedynie szkolenie teoretyczne on-line. Przepisy jednocześnie nie precyzują czy takie loty będą mogły odbywać się w terenie zabudowanym. Urzędy krajowe mają jednak możliwość ustanawiania ograniczeń dla stref geograficznych co w praktyce umożliwia nałożenie zakazu lotów w podkategorii A2 nad terenami zabudowanymi. Uzasadnienie nie wymaga dużej wyobraźni. Osoba bez odpowiedniego szkolenia praktycznego startując „z dala od ludzi” w centrum miasta dronem o masie 4 kg nie ma realnie wpływu na zapewnienie odpowiedniej separacji od postronnych osób. Dodatkowo brak odpowiedniego szkolenia praktycznego wpływa na drastyczne zwiększenie ryzyka wypadku. Dlatego wszelkie loty w kategorii Otwartej dronami o masie większej niż 900 g powinny odbywać się poza terenem zabudowanym a loty dronami w kategorii A1 powinny być wykonywane poza centrami miast i dużymi skupiskami ludności.

Klasa Szczególna. Kategoria Otwarta - unijne zasady wykonywania lotów dronami.

Loty w tej klasie mogą się odbywać po uzyskaniu zgody od regulatora. Zgodę można uzyskać na trzy sposoby:

• Na podstawie oświadczenia o operacji zgodnej ze standardowym scenariuszem,
• Po złożeniu wniosku na operację,
• Posiadając certyfikat LUC ( Light UAV Certificate ),

Czym są scenariusze standardowe STS? Jest to zbiór procedur stosowanych przy szczególnym zastosowaniu dronów np. wykonywanie lotów fotogrametrycznych w trybie automatycznym na wysokości powyżej 120 metrów lub inspekcja sieci elektroenergetycznych. Trudno wyobrazić sobie pilota drona, który bez odpowiedniego przeszkolenia prowadzi operację szczególnego ryzyka poboru próbek dymu z komina. Do takich lotów należy być odpowiednio przygotowanym zarówno pod względem wyszkolenia jak i posiadanego sprzętu. Operator powinien również posiadać polisę OC na określoną sumę gwarancyjną oraz należy spełnić szereg dodatkowych wymagań jakie zostaną określone w odpowiednim scenariuszu.

Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotów EASA zaproponowała dwa scenariusze standardowe dla Unii Europejskiej:

• STS 1 loty w warunkach VLOS
• STS 2 loty w warunkach BVLOS

Obydwie propozycje są na etapie konsultacji i nie wiadomo czy wejdą w życie w dniu 1 lipca 2020 w proponowanej formie.

Dla STS-1 zakłada się:

1. Ograniczenie lotów do wysokości 120 metrów, przy zachowaniu bezpiecznej odległości od osób,
2. Wykonywanie lotów dronami, których wymiar właściwy (od najdalszych końcówek śmigieł lub innych wystających elementów) nie przekracza 3 metrów,
3. Jeden pilot pilotuje jednego drona (zakaz lotów rojów),
4. Loty mają być wykonywane dronami kategorii C5 (wymogów do tej kategorii jeszcze nie ma).

Dla STS 2 zakłada się:

1. Możliwość wykonywania lotów nie wyżej niż 120 m i nie dalej niż 1 km chyba, że lot odbywa się przy asyście obserwatora. Wtedy zasięg można zwiększyć maksymalnie do 2 km,
2. Loty mają być wykonywane dronami w kategorii C6 (wymogów tej kategorii jeszcze nie ma).

Kraje członkowskie przez okres dwóch lat mogą tworzyć własne scenariusze standardowe i z tej opcji chce skorzystać Polski ULC wypuszczając scenariusze dla lotów VLOS i BVLOS. Warunki lotów w tych scenariuszach mają być bardzo podobne do obecnie stosowanych do lotów VLOS i BVLOS opisanych w załączniku 6a i 6b do rozporządzenia do art. 33 ust. 2 i 4 Ustawy Prawo Lotnicze. Jeśli tak się stanie to po wejściu przepisów unijnych w Polsce przez dwa kolejne lata zmieni się naprawdę niewiele. Wybrane scenariusze krajowe w roku 2022 mogą być zaadaptowane przez Unię Europejską i stać się scenariuszami międzynarodowymi obowiązującymi w krajach UE.

Czym jest wniosek na operację? Jeśli lot, który pilot drona ma w planach nie wpisuje się w żaden ze scenariuszy to będzie on miał możliwość złożenia wniosku do ULC z prośbą o zgodę na wykonanie szczególnego lotu np. kontroli rynien kościoła Mariackiego w Krakowie. ULC wyda dla tego lotu odpowiednie ograniczenia oraz wymagania. Po ich spełnieniu pilot drona będzie miał możliwość przeprowadzenia zaplanowanej operacji. W ograniczeniu znajdą się wymagania co do sprzętu takie jak np. obowiązek posiadania dodatkowego oświetlenia lub kamery o zadanych parametrach, konieczności posiadania spadochronu ratowniczego dla drona oraz wymagania co do posiadanych umiejętności np. obowiązek szkolenia teoretycznego oraz praktycznego w zadanej ilości godzin poświadczonych odpowiednim zaświadczeniem z ośrodka szkolenia. ULC może również zarządzać posiadania polisy OC na określoną sumę gwarancyjną lub spełnienia dowolnego warunku jaki zostanie uznany za zasadny w celu podniesienia poziomu bezpieczeństwa.

Czym jest certyfikat LUC?

Certyfikat LUC pozwala na samodzielne wydawanie decyzji dotyczących prowadzenia operacji szczególnych. Certyfikat ten będzie wydawany podmiotom świadczącym usługi dronami. Posiadacz certyfikatu zobowiązany będzie do samodzielnej analizy ryzyka oraz definiowania wymogów jakie musi spełnić sprzęt i załoga aby wykonać konkretną operację. Możemy sobie wyobrazić, że tacy użytkownicy dronów jak Policja, służby specjalne, czy Straż Graniczna to właściwi kandydaci do uzyskania LUC. W wymienionych służbach dość często może pojawić się konieczność wykorzystania drona w specyficzny sposób a sama operacja może wymagać zachowania szczególnej tajemnicy dlatego posiadanie komórki udzielającej zgody na loty jest zasadne i wskazane. ULC raz na określony czas (np. raz na rok) przeprowadzi audyt podmiotów posiadających certyfikat LUC w celu weryfikacji czy wydane warunki wykonywania lotów były odpowiednie.

Klasa Certyfikowana.  

Jest to klasa gdzie wykonywane są loty najwyższego ryzyka. Operacje wymagają certyfikacji BSP na podstawie rozporządzenia (UE) 2019/945. W stosownych przypadkach, jeśli właściwy organ, w oparciu o ocenę ryzyka uzna to za konieczne może być również wymagana certyfikacja operatora oraz uzyskanie licencji przez pilota bezzałogowego statku powietrznego. Operacje klasyfikuje się w kategorii „certyfikowanej” wyłącznie wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

1. Bezzałogowy system powietrzny jest certyfikowany na podstawie art. 40 ust 1 lit a), b) i c) rozporządzenia (UE) 2019/945,
2. Operacje spełniają którykolwiek z warunków:
   • Jest wykonywania nad zgromadzeniami osób,
   • Wiąże się z przewozem osób,
   • Wiąże się z przewozem materiałów niebezpiecznych.

Świadectwa kwalifikacji po 1 lipca 2020

Po 1 lipca 2020 ULC przestanie wydawać krajowe świadectwa kwalifikacji. Nie oznacza to jednak, że znikną uprawnienia do wykonywania lotów. Wręcz przeciwnie. Każda osoba wykonująca loty dronem o masie powyżej 250 gramów, bez względu na to czy lata komercyjnie czy rekreacyjnie będzie zobowiązana do przejścia szkolenia on-line oraz zdania testu. Wykonując loty nawet rekreacyjne trzeba będzie posiadać przy sobie dowód ukończenia szkolenia i zaliczenia testu. W przypadku chęci wykonywania lotów w kategorii otwartej dronami o masie od 0,9 kg do 4 kg trzeba będzie zdać dodatkowy egzamin teoretyczny przed egzaminatorem. Szkolenie praktyczne może być realizowane metodą samokształcenia.

Jak wiadomo oprócz klasy otwartej funkcjonować będzie również klasa szczególna. Loty w tej klasie wymagają spełnienia szeregu obowiązków w tym posiadania odpowiedniej wiedzy teoretycznej i praktycznej. Zgodnie z zapowiedzią ULC pilot wykonujący loty dronem wg scenariusza VLOS będzie musiał przejść takie szkolenie jak do tej pory do uprawnień podstawowych VLOS. Podobnie będzie z lotami wg scenariusza BVLOS – szkolenie teoretyczne i praktyczne będzie nadal wymagane. Zakres merytoryczny i ilość godzin szkolenia mogą ulec zmianie na wniosek ULC lub podmiotów szkolących ale na chwilę obecną nie zakłada się wprowadzania dodatkowych modyfikacji. Po odbyciu szkolenia pilot otrzyma stosowne zaświadczenie od podmiotu szkolącego i właśnie to zaświadczenie będzie wystarczające do złożenia deklaracji wykonywania lotów zgodnie z odpowiednim scenariuszem.

Posiadacze obecnych świadectw kwalifikacji będą mogli wymienić je na zaświadczenia o posiadanych kompetencjach, które w przyszłości umożliwią wykonywanie lotów zgodnie ze standardowym scenariuszem VLOS lub BVLOS. Wnioski o wydanie świadectwa kwalifikacji będą przyjmowane do końca czerwca 2020. Jeśli Urząd nie zdąży wydać świadectwa kwalifikacji to po wejściu przepisów unijnych wyda oświadczenie o posiadaniu umiejętności praktycznych oraz teoretycznych niezbędnych do wykonywania operacji wg scenariusza VLOS lub BVLOS.